Bia tiến sỹ Văn Miếu Thăng Long, hoặc bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám là những bia đá ghi thương hiệu những người dân đỗ Tiến sĩ những khoa thi đua thời Lê sơ, thời Mạc và thời Lê trung hưng (1442-1779) bên trên Văn Miếu - Văn Miếu, TP. hà Nội, nước Việt Nam. Các bia đá này và được UNESCO thừa nhận là Di sản tư liệu trái đất nằm trong Chương trình Ký ức Thế giới vào trong ngày 9/3/2010, bên trên Macau, Trung Quốc. Sau Mộc phiên bản triều Nguyễn, Bia Tiến sĩ Văn Miếu là di tích tư liệu loại nhị của nước Việt Nam được đi vào hạng mục Di sản tư liệu thế giới[1][2].
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Các bia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long được dựng vô thời hạn ngay sát 300 năm (từ năm 1484 (niên hiệu Hồng Đức loại 15) cho tới năm 1780 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 41), tự khắc những bài xích văn bia đề danh tiến sỹ Nho học tập nước Việt Nam của những khoa thi đua Đình từ thời điểm năm 1442 (niên hiệu Đại Báo loại 3) cho tới năm 1779 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 40).[3] Trong thời hạn bại liệt, sở hữu 124 khoa thi đua với 30 khoa thi đua ko được dựng bia và 91 khoa thi đua được dựng bia nên con số bia khá đầy đủ ở phía trên nên là 91 tấm bia. Tuy nhiên, bởi phát triển thành thiên của lịch sử dân tộc tuy nhiên đến giờ chỉ từ 82 tấm bia tiến sĩ, 9 tấm bia đã biết thành mất mặt.[4] Theo sách Kiến văn đái lục của Lê Quý Đôn ghi chép năm 1776 thì khi bại liệt sở hữu 124 khoa thi đua Tiến sĩ tuy nhiên ni chỉ từ 82 bia. Như vậy 42 khoa thi đua sở hữu từng nào khoa ko được dựng bia, từng nào khoa sở hữu dựng tuy nhiên tiếp tục mất? Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì 9 khoa thi đua trong năm 1469, 1472, 1484, 1490,1493, 1499, 1505, 1508 và 1634 đều được dựng bia tuy nhiên ni ko thấy sở hữu.[5]
Năm 1484, với ngôi nhà trương tôn vinh Nho học tập và tôn vinh bậc trí thức Nho học tập đỗ đại khoa, vua Lê Thánh Tông tiếp tục mang đến dựng những tấm bia tiến sĩ trước tiên bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám cho những khoa thi đua Đình những năm trước đó bại liệt trong phòng Hậu Lê, 7 bia trước tiên, được dựng năm này. Trong số 7 bia tiến sĩ trước tiên, thì 2 bia đầu được lập mang đến nhị khoa thi đua Đình, được lấy thực hiện đại diện thay mặt, của những triều vua trước, là khoa thi đua năm 1442 và khoa thi đua năm 1448, được Lê Thánh Tông cử Trực học tập sĩ Hàn Lâm Quách Đình Báo phụ trách móc kiến thiết văn bia, nằm trong nhị vị Đông Các ĐH sĩ (sau này cũng chính là 2 phó soái Tao đàn Nhị thập chén bát Tú) là: Thân Nhân Trung và Đỗ Nhuận biên soạn những bài xích văn bia, và được dựng riêng rẽ vô nhị bi đình Tả vu, Hữu vu. Số lượng bia tiến sĩ được dựng vô thời đại ngôi nhà Lê sơ bao gồm 12 bia tiến sĩ trước tiên, cho những khoa thi đua từ thời điểm năm 1442 cho tới năm 1514 (bia tiến sĩ khoa thi đua năm 1514 được dựng năm 1521). Những người biên soạn nội dung văn bia đều là những danh nho hàng đầu đương thời của Đại Việt, như các tiến bộ sĩ: Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận, Đào Cử, Đàm Văn Lễ, Lê Ngạn Tuấn, Nguyễn Đôn Phục, Nguyễn Trùng Xác, Lưu Hưng Hiếu, Lê Trung, Vũ Duệ,...
Nhà Mạc bởi ĐK đang được tổ chức nội chiến với ngôi nhà Lê Trung hưng, nên chỉ có thể dựng được 2 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám, tuy nhiên tổ chức triển khai được không hề ít kỳ thi đua tiến sỹ Nho học tập, này đó là bia tiến sĩ mang đến khoa thi đua năm 1529 (niên hiệu Minh Đức loại 3), khoa thi đua trước tiên của triều Mạc Thái Tổ, và bia tiến sĩ mang đến khoa thi đua năm 1518 (niên hiệu Quang Thiệu loại 3 nằm trong triều đại Lê sơ, được dựng năm 1536). Như vậy, vô xuyên suốt thời kỳ ngôi nhà Mạc sở hữu kinh trở nên Thăng Long, với 22 khoa thi đua Đình được tổ chức triển khai, tuy nhiên chỉ mất có một không hai một khoa thi đua tiến sỹ ngôi nhà Mạc được dựng bia bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám.
Sang triều đại Lê Trung hưng, những kỳ thi đua tiến sỹ Nho học tập được phục sinh ngay lập tức kể từ thời triều vua Lê Trung Tông Khi vẫn đang còn đóng góp đô ở Thanh Hóa và ko cướp lại được Thăng Long, với khoa thi đua Điện (thi Đình) trước tiên là khoa thi đua Chế khoa năm 1554. Sau Khi cướp lại được Thăng Long năm 1592, những kỳ thi đua Đình được tổ chức triển khai đều hơn. Nhưng cũng nên cho tới năm 1653 (niên hiệu Thịnh Đức loại nhất), thì ngôi nhà Lê Trung hưng mới mẻ tổ chức một mùa dựng bia tiến sĩ lớn số 1 bên trên Văn Miếu Thăng Long, Thượng thư Sở Lễ Dương Trí Trạch được gửi gắm tổ chức triển khai dựng 25 bia tiến sĩ kể từ khoa thi đua năm 1554 cho tới khoa thi đua năm 1652.
Sau bại liệt, cho tới năm 1717 (niên hiệu Vĩnh Thịnh loại 13), mới mẻ lại sở hữu mùa dựng bia rộng lớn thứ hai vô triều đại ngôi nhà Lê Trung hưng (do Thám hoa Nguyễn Quý Đức ngôi nhà trì), với 21 bia tiến sĩ cho những khoa thi đua từ thời điểm năm 1656 cho tới khoa thi đua năm 1715. Với nhị mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn, tiếp sau đó là những phen dựng bia thông thường xuyên sau từng khoa thi đua (trung bình cứ 1 cho tới 4 năm tiếp theo từng khoa lại tổ chức dựng bia tiến sĩ mang đến khoa thi đua ngay lập tức trước bại liệt, một vài khoa dựng bia ngay lập tức vô năm thi đua Đình) cho đến bia tiến sĩ sau cùng mang đến khoa thi đua năm 1779, ngôi nhà Lê trung hưng tiếp tục dựng phần rộng lớn bia tiến sĩ (68).
Sang triều đại ngôi nhà Tây Sơn (không tổ chức triển khai thi đua tiến sỹ Nho học) và nhất là ngôi nhà Nguyễn, đế đô được đi vào Phú Xuân-Huế, Văn Miếu Thăng Long không hề là văn miếu vương quốc nữa nên những bia tiến sĩ không hề được dựng bên trên phía trên. Nhà Nguyễn chính thức mang đến dựng bia tiến sĩ bên trên Văn Thánh Miếu Huế kể từ khoa thi đua năm 1822.
Xem thêm: trạch tiêu văn
Năm 1805, vua Gia Long mang đến xây thêm thắt Khuê Văn Các. Khuê Văn Các bao gồm sở hữu 2 tầng, 8 cái, tầng bên dưới là tứ trụ gạch men, tầng bên trên là phong cách thiết kế mộc, tứ mặt mũi đều sở hữu hành lang cửa số tròn trặn với những con cái tiện lan đi ra tứ bề biểu tượng mang đến hình hình họa sao Khuê lan sáng sủa. Hai mặt mũi lên đường vô vị nhị cổng Tắc Văn và Súc Văn. Khuê Văn Các là điểm tổ chức triển khai bình những bài xích thơ hoặc của những cử tử.
Không sở hữu tổng hợp đầu tiên số tiến sỹ được ghi bên trên những bia tiến sĩ này, những mối cung cấp không giống nhau cho thấy trong tầm thời hạn này đã sở hữu từ là một.303 cho tới 1.323 tiến sỹ [6], vô số này còn có 18 trạng nguyên vẹn, 21 bảng nhãn và 33 thám hoa. Tuy nhiên, con số 82 bia sót lại hoàn toàn có thể ko khá đầy đủ và ko ghi không còn những thương hiệu bọn họ những vị tiến sỹ thời ấy.
Di sản[sửa | sửa mã nguồn]
Với 3 mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn vô trong năm 1484 (7 bia), 1653 (27 bia), 1717 (19 bia), đan xen 2 tiến độ dựng bia tiến sĩ thông thường xuyên vào thời gian cuối những triều đại Lê sơ và Lê trung hưng, 82 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám (gồm: 13 bia tự khắc những khoa tiến sỹ triều đại ngôi nhà Lê sơ, 1 bia tự khắc khoa thi đua tiến sỹ triều đại ngôi nhà Mạc, 68 bia tự khắc những khoa thi đua tiến sỹ triều đại ngôi nhà Lê trung hưng), đề danh nằm trong loại bậc và quê quán của 1304 vị tiến sỹ Nho học tập (3 người vô số này đó là Trịnh Thiết Trường, Nguyễn Nguyên Chẩn và Nguyễn Nhân Bị đều tham dự cuộc thi và đỗ tiến sỹ nhị lần).
Vườn bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám (nhìn kể từ ngoài phía Khuê Văn Các vào)
Xem thêm: eyecool
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Di sản tư liệu thế giới
- Mộc phiên bản triều Nguyễn
- Khu dự trữ sinh quyển thế giới
- Di sản thế giới
- Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của nhân loại
- Di sản trái đất bên trên Việt Nam
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- Bài Văn bia đề danh Tiến sĩ Việt Nam bên trên Tạp chí Hán Nôm số 4(71) năm 2005 của Trịnh Khắc Mạnh
- Văn tự khắc bia tiến sĩ Văn miếu Việt Nam
- Văn tự khắc bia Văn miếu Thăng Long-Hà Nội
Bình luận